Νικώντας τη γραφειοκρατία με δημοκρατικό και ηλεκτρονικό δημόσιο 

Σε κάθε ευνομούμενη πολιτεία ο πολίτης για να προβεί σε (δικαιοπραξίες) πράξεις που δεσμεύουν αυτόν σε σχέση με το κράτος ή άλλους πολίτες, ή το κράτος απέναντι του ή άλλους πολίτες απέναντι του (αμφοτεροβαρείς ή ετεροβαρείς συμβάσεις), είναι προφανές ότι πρέπει να τεκμηριώνει, ποιος είναι, τι θέλει να πετύχει, το σκοπό, το ενδεχόμενο τίμημα, αν υπάρχει, και πολλά ακόμα τα οποία ορίζονται από τον εμπορικό νόμο ή τον αστικό κώδικα ανά περίπτωση. Υπάρχουν δικλείδες, ποινές, δικαιώματα, υποχρεώσεις τα οποία αναδεικνύονται, υπηρετούνται, τονίζονται από δημόσιους υπαλλήλους, συμβολαιογράφους, λογιστές, δικηγόρους, μηχανικούς τους οποίους κάθε πολίτης “πρέπει” να συμβουλεύεται, ανάλογα με το τι έχει κατά νου να πετύχει. Λέμε “πρέπει” διότι στην πορεία πολλά θέματα αναλύονται τεχνικά, σε δύσκολα έντυπα, διαδικασίες τις οποίες μόνο εξειδικευμένοι επαγγελματίες μπορούν να αντιμετωπίσουν, φυσικά με γνώμονα την διαφύλαξη του πολίτη, του δημοσίου, της διαδικασίας άρα του νόμου και της κοινωνίας. 

Όλοι αυτοί οι επαγγελματίες έχουν οδηγό τον εκάστοτε νόμο ανά περίπτωση, ο οποίος αν είναι κωδικοποιημένος, δηλαδή εμπεριέχει σε ένα κείμενο όλες τις επιμέρους αλλαγές που έχει υποστεί μέσα στο χρόνο και όλες τις εγκυκλίους που τον αφορούν και τροποποιούν, ακόμα καλύτερα, αλλιώς πρέπει να ανατρέξουν σε βάσεις πληροφόρησης που κάνουν ακριβώς αυτή τη δουλειά συγκέντρωσης των νόμων και όλων των σχετικών εγγράφων. Οπότε ανάλογα με το ερώτημα – θέμα που έχει να απαντήσει, απευθύνεται στα ανάλογα έγγραφα και σε όλο το σχετικό όγκο.

Τι γίνεται όμως όταν ένας νόμος έχει υποστεί πολλές αλλαγές, πολλές (βλ. εκατοντάδες) ερμηνείες που ρυθμίζουν την καθημερινότητα εφαρμογής του, δεν είναι κωδικοποιημένος, άρα είναι ασαφές το τι ισχύει σε μια χρονική στιγμή;

Τι γίνεται στην περίπτωση που ο επαγγελματίας αναγκάζεται να προβεί σε δική του ερμηνεία της ερμηνείας που δίνει η εγκύκλιος διότι η δεύτερη είναι ασαφής;

Τι γίνεται στην περίπτωση που η ερμηνεία του επαγγελματία είναι διαφορετική από την ερμηνεία του δημοσίου υπαλλήλου που είναι επιφορτισμένος με την παραλαβή – διεκπεραίωση των σχετικών εντύπων εγγράφων που πρέπει να παραλάβει;

Ενδεικτικά παραδείγματα από ανοιχτή πηγή εδώ και εδώ.

Περιληπτικά τα παραπάνω καταλήγουν σε αυτό που λέμε γραφειοκρατία, πολυνομία που προφανώς οδηγεί σε κενά στην πραγματικότητα, νόμιμες αλλά ανήθικες πράξεις(!), ατέρμονες διενέξεις δικαστικές, πρόστιμα, γρηγορόσημα, «συναλλαγή».

Αλλά και πάλι ποιος ωφελείται από αυτή την κατάσταση; Μήπως αυτός ο οποίος σε ολόκληρη την ιεραρχία πρέπει να βάλει την τελική υπογραφή ή / και αυτός που νομοθετεί με αυτόν τον τρόπο; Μήπως ωφελούνται αυτοί οι οποίοι με την έγκριση τους και με την ερμηνεία τους ορίζουν τελικά το νόμο και μέσα από την όλη διαδικασία, την πορεία όλης της χώρας;

Ποιος ζημιώνεται από την άλλη πλευρά, αν όχι ο ίδιος ο πολίτης, η κοινωνία, η οικονομία, ο πολιτισμός, άρα είναι η ίδια η χώρα που αυτοϋπονομεύεται.

Εδώ αφενός, πολλά μπορεί να ειπωθούν περί ασφάλειας δικαίου, καταπολέμησης της γραφειοκρατίας, ανάγκης προστασίας του πολίτη, άρα της κοινωνίας. Από την άλλη πλευρά, θα ακούσουμε περί διασφάλισης των πολιτών, περί εμπόδισης της παρανομίας, απασχόλησης ανέργων, κλπ κλπ κλπ.

Πάμε λοιπόν στην ιδέα, πρόταση:

Από τη στιγμή που η τεχνολογία είναι ήδη διαθέσιμη, μπορεί το ελληνικό δημόσιο, αφού συγκεντρώσει όλα τα μητρώα σε ένα κεντρικό μητρώο και αναπτυχθεί μία βάση που να εμπεριέχει όλα τα στοιχεία των πολιτών (ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, ταυτότητα, διεύθυνση) τότε μπορεί να κάνει το εξής:

Να δημιουργήσει εφαρμογές (apps) στις οποίες ο κάθε πολίτης μέσω υπολογιστή ή κινητού να «ανεβάζει» με κωδικούς που ήδη όλοι έχουμε, π.χ. taxisnet, όλα τα απαιτούμενα έγγραφα για οποιαδήποτε πράξη του που απαιτεί συναλλαγή με έγγραφα που πρέπει να παραληφθούν από το δημόσιο. Για παράδειγμα έγγραφα σχετικά με έναρξη επιχείρησης, μεταβιβάσεις επιχειρήσεων, ακινήτων, έκδοση πολεοδομικής άδειας, τροποποίησης, αποδοχές κληρονομιών, δωρεών, έγγραφα ελέγχων, ενημερότητες οικοδομών, πληρωμές κλπ. Σε αυτό το σημείο να τονιστεί ότι αντιστοίχως με τα ανωτέρω, ο κάθε ειδικός νόμος πρέπει να κωδικοποιηθεί ενσωματώνοντας τα απαιτούμενα έγγραφα όλων των σχετικών δημόσιων υπηρεσιών, έτσι ώστε ο πολίτης να γνωρίζει για κάθε ενέργεια ποια έγγραφα χρειάζεται, με σαφή τρόπο και σαφές περιεχόμενο.

Τότε λοιπόν ο πολίτης θα αναζητά τους εκάστοτε ειδικούς (δικηγόρους, λογιστές, μηχανικούς) αυτοί θα εκδίδουν τα έγγραφα που απαιτούνται ανά περίπτωση, προφανέστατα με ευθύνη (αστική και ποινική που εν πολλοίς ήδη υπάρχει) για το περιεχόμενο αυτού που υπογράφουν, και είτε οι ίδιοι είτε ο πολίτης θα αναλαμβάνουν το «ανέβασμα» των εγγράφων στην εφαρμογή. Μετά την συγκέντρωση του συνόλου των εγγράφων, την τελική ευθύνη οριστικοποίησης και αποστολής των εγγράφων στο δημόσιο έχει ο αιτών/ουσα πολίτης.

Αυτές όλες οι πληροφορίες θα καταλήγουν στις οθόνες αρμόδιων υπαλλήλων του δημοσίου ή εταιρειών που έχουν συμβληθεί με το δημόσιο να ελέγχουν. Ήδη υπάρχουν τέτοιες συμβεβλημένες εταιρίες π.χ. των ΟΕΛ, και προφανώς πάντα με βαρύτατες ποινικές και αστικές ευθύνες σε περίπτωση ατασθαλίας. Αυτοί το μόνο που θα κάνουν είναι να ελέγχουν, επαληθεύουν, ακόμα και με επίσκεψη στον πολίτη, την πληρότητα και νομιμότητα  αυτών που δήλωσε – οριστικοποίησε ο πολίτης ότι επιθυμεί να κάνει.

Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται η συναλλαγή με τις δημόσιες υπηρεσίες, τα ψευδή έγγραφα, τα γρηγορόσημα και όλοι οι εμπλεκόμενοι φέρουν ευθύνες για ό,τι υπογράψουν. Αυτό που θα υπογράψουν θα βρίσκεται αναρτημένο σε ηλεκτρονική μορφή και όχι στοιβαγμένο σε τσουβάλια, υπόγεια και ράφια και ως εκ τούτου, θα είναι δυνατόν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, είτε εκ των υστέρων οποιοσδήποτε ελεγκτικός μηχανισμός του δημοσίου το θελήσει, να ελέγξει, διασταυρώσει τους πάντες και τα πάντα.

Για πολίτες που υστερούν σε τεχνολογικές γνώσεις ή είναι μεγάλης ηλικίας μπορεί να ολοκληρώνεται η εν λόγω διαδικασία μέσω ΚΕΠ, τα οποία ήδη πραγματοποιούν υπηρεσίες έκδοσης εγγράφων.

Έτσι βελτιστοποιείται η λειτουργία μεγάλου μέρους του δημοσίου αλλά και των ελεύθερων επαγγελματιών. Ταυτόχρονα, αποφεύγονται θολές συναλλαγές, εγκρίσεις και υπογραφές, και εν τέλει επωφελούμαστε όλοι.

Κέρδος με την ευρεία έννοια προκύπτει και από τα δύο προαπαιτούμενα για να λειτουργήσει αυτή η ιδέα στην πράξη.

 Αν δημιουργηθεί σε μια μοναδική βάση ένα μοναδικό μητρώο για κάθε πολίτη τότε θα προκύψουν μεγάλες μειώσεις στον αριθμό εγγράφων που απαιτούνται για την απόδειξη του ποιος είναι –  ποιος, από πού, από υπηρεσία σε υπηρεσία, θα υπάρξει μείωση των μοναδικών αριθμών που τώρα έχουμε όλοι τουλάχιστον από τρεις (ταυτότητα, ΑΜΚΑ, ΑΦΜ) και κυρίως θα αντιμετωπιστούν περιπτώσεις πολιτών με δύο ΑΦΜ, δύο ΑΜΚΑ, δύο ταυτότητες, οι οποίοι θα οδηγηθούν σε απολογίες αν πρόκειται για λάθος ή δόλος για την διάπραξη αδικημάτων. Επίσης θα εκκαθαριστούν μητρώα θανόντων, επιχειρήσεων, μελών επιχειρήσεων κλπ. Επιπλέον, αυτό το μητρώο μπορεί να περιλαμβάνει τη γενική προοδευτική εικόνα του κάθε πολίτη, πότε ήταν μισθωτός, πότε επιχειρηματίας, τα περιουσιακά στοιχεία του. Αυτό θα σημαίνει τη μείωση – εξορθολογισμό εντύπων φορολογικών, ασφαλιστικών, δημοτικών, ληξιαρχικών, νομικών, πόθεν έσχες κλπ. Θα βοηθήσει τους πολίτες αν επιθυμούν να ανατρέχουν για παλαιότερα έγγραφα που ίσως έχουν απολέσει, θα βοηθήσει το δημόσιο στον επιστημονικό καθορισμό δίκαιης φορολογίας και κατανομής βαρών σύμφωνα με τη δυνατότητα κάθε πολίτη, θα γνωρίζει σαφώς όλη την πραγματική εικόνα. Δεν χρειάζεται να τονίσω ότι ζητήματα GDPR προφανώς θα αντιμετωπιστούν σύμφωνα με το δημόσιο συμφέρον και με γνώμονα την προστασία του πολίτη σε κάθε επίπεδο.

 Όσο για την κωδικοποίηση των νόμων ώστε με σαφήνεια να προκύπτει η υποχρέωση και το δικαίωμα κάθε πολίτη σε ένα κείμενο μοναδικό ανά περίπτωση μπορούμε να πούμε ότι θα μειωθεί ο όγκος των νόμων, ερμηνειών, εγκυκλίων άρα αυθαιρεσιών από όλους τους εμπλεκόμενους. Εργατοώρες θα μειωθούν για να προχωρήσει κάποια διαδικασία μέχρι να εκπληρωθεί, τα δικαστήρια θα βοηθηθούν στο έργο της απονομής δικαιοσύνης. Γενικότερα με τα δύο αυτά προαπαιτούμενα θα εξασφαλισθούν πόροι, χρόνος, ποιότητα, αποτέλεσμα και χρήμα. Άχρηστες διαδικασίες, τμήματα, ειδικότητες, έγγραφα, εμπόδια, αδιέξοδα θα εξαλειφθούν προς όφελος των πολιτών, του δημοσίου και συνεπώς της χώρας.

Έτσι ίσως μπορέσουμε να απελευθερώσουμε επιτέλους τη σκέψη μας και να την αξιοποιήσουμε για δημιουργικούς σκοπούς.

• Μανώλης Παπαδουράκης