Μετά την πανδημία ας επενδύσουμε στην εκπαίδευση 

Πολύ καιρό, περισσότερο τον καιρό της πανδημίας, γίνονται δημόσιες αλλά και ιδιωτικές συζητήσεις για την νέα εποχή (της τεχνολογίας), στην οποία έχουμε εισαχθεί με καταλύτη ως προς την ταχύτητα, την ίδια την πανδημία. Μέχρι πρόσφατα λέγονταν ότι θα έρθουν αλλαγές, καινοτομίες και νέοι τρόποι αλλά τώρα, σε χρόνο ενεστώτα τις ζούμε, τις βιώνουμε, τις εντυπώνουμε.

Όλοι συναντούμε καθημερινά, νοερά ή πολύ εντατικά,  την εμφάνιση νέων δυνατοτήτων, και επιλογών, μέσω εφαρμογών, κινητών, κτλ.. Τις δυνατότητες (π.χ. εξοικονόμηση χρόνου) που ανοίγονται τόσο με διευκόλυνση των συναλλαγών  (e – τραπεζική, e – εμπόριο), όσο και στην παραγωγή, με νέους τρόπους παραγωγής περισσότερο αυτοματοποιημένους και εξειδικευμένους. Το ένα σύστημα «μιλάει» με το επόμενο στη γραμμή παραγωγής (είτε αγαθών είτε χρήματος) και όλα αυτά ελέγχονται δια αποστάσεως από ένα άλλο σύστημα που ελέγχει το σύνολο της παραγωγής (επιμέρους υπο – συστήματα) και απλώς εκδίδει ένα report (και αυτό ηλεκτρονικά) στον άνθρωπο, με όλους τους δείκτες που ο άνθρωπος όρισε ότι θέλει να παρατηρεί. Αν όλοι αυτοί οι δείκτες είναι εντός ορίων τότε το σύστημα λειτουργεί με ανεκτό όριο σφάλματος ενώ αν είναι εκτός ορίων, ίσως με ένα άλλο «ελεγκτικό» σύστημα, αυτόματα διορθώνεται ο αλγόριθμος του πρώτου που παράγει το σφάλμα και όλα πάνε καλά, τόσο σε επίπεδο κόστους, άρα κερδοφορίας, άρα μερίσματος.

Όσο για εμάς τους περισσότερο απλούς ανθρώπους, πολύ δουλειά γίνεται πλέον μέσω κινητού και υπολογιστή. Τα ψώνια της εβδομάδος, δώρα, ρούχα, οι πληρωμές λογαριασμών, η ανταλλαγή εγγράφων με συναδέλφους, με τον προϊστάμενο ή επίσημες υποβολές προς το Δημόσιο (που ενώ ήταν αίτημα πριν ένα χρόνο τώρα υπάρχουν ηλεκτρονικά). Δυνατά και πολύπλοκα συστήματα διεθνούς εμβέλειας πλέον δεν έχουν χώρο πραγματικό σε server ή αποθήκες αλλά λειτουργούν παντού και πουθενά στα σύννεφα μονάχα του δικτύου «cloud». Όλα αυτά βεβαίως υπήρχαν, τώρα όμως ραγδαία και γεωμετρικά αυξάνεται η ύπαρξη τους και η καθημερινή τους χρήση τους.

Πράγματι ενδιαφέροντες καιροί.

Εδώ όμως αναφύονται και ερωτηματικά ως προς τον καθένα μας ατομικά και προς όλους μας συλλογικά.

1. Ποιο είναι το νέο αφήγημα της εποχής μας;
2. Ποιο είναι το νέο μοντέλο παραγωγής, διανομής πλούτου στις κοινωνίες μας;
3. Υπάρχει, ή είναι υπό διαμόρφωση;
4. Ποιες είναι οι νέες κοινωνικές σχέσεις που θα διαμορφωθούν στην βάση αυτού του νέου αφηγήματος; Μπορούν να συμμετάσχουν όλοι; Αποκλείονται μερικοί; Ποιοι είναι αυτοί ανά περίπτωση;
5. Κοινωνική κινητικότητα θα υπάρχει όση υπήρχε τον 19^ο και 20 αιώνα;

Δηλαδή εγώ, εσύ, ο καθένας μας ποια θέση έχει σε αυτό το μεγάλο κύμα που είναι ήδη εδώ και μέχρι που μπορεί αυτό να φτάσει; Μήπως θα πνιγεί ή άραγε θα ανέβει πάνω του και θα το ακολουθήσει;

Να σημειωθεί εδώ ότι για εμάς, τους πολλούς, ίσως δεν έχει καμιά σημασία ετυμολογικά αν είναι το 4^ο κύμα ή δεύτερη έκφανση του 3^ου διότι έχουμε περισσότερο πρακτικά ζητήματα να λύσουμε που αφορούν την ίδια την επιβίωση μας έστω και αν αυτή ορίζεται πνευματικά για κάποιους ή / και βιολογικά για κάποιους άλλους.

Στην Ελλάδα μας που ο πλούτος προέρχεται από την μονοκαλλιέργεια του τουρισμού είδαμε την τελευταία δεκαετία πριν την πανδημία να χάνεται το 25% του ΑΕΠ περίπου. Να καταστρέφεται το κεφαλαιουχικό απόθεμα, αφού επενδύσεις δεν γίνονταν σε ικανοποιητικό ρυθμό. Αυτό σημαίνει ότι εισοδήματα οικογενειών χάθηκαν, ληξιπρόθεσμες οφειλές σε τράπεζες και δημόσιο αυξήθηκαν  και γενικά (βλέπε παλαιότερα άρθρα του γράφοντος), η αρνητική αποταμίευση έγινε περισσότερο αρνητική.

Σε πρακτικό επίπεδο οι παραπάνω θεωρίες σημαίνουν ότι παιδιά πείνασαν μέχρι λιποθυμίας, και ότι φτωχές οικογένειες έχασαν το ρεύμα του σπιτιού τους. Μαθητές δεν πήγαν σχολείο, φοιτητές δεν αποφοίτησαν. Ενήλικες αυτοκτόνησαν ή έχαναν μέρος από την αξιοπρέπεια τους για πολύ καιρό ώστε να μπορέσουν να προσφέρουν τα προς το ζην στην οικογένειά τους.

Ήρθε η πανδημία το 2020 και η απώλεια προς το παρόν αθροίζει περί το 9%, το οποίο προστίθεται στο ήδη χαμένο της προηγούμενης δεκαετίας ή απορροφά κάποια από την ανάκαμψη που μπορεί να είχε προκύψει.

Δεν θα είχαμε πολλά να πούμε πέρα από το «business as usual», αν ως τομή δεν παρεμβάλλονταν η τεχνολογική μεταβολή του παραγωγικού μοντέλου σε όλες τις κοινωνίες ταυτόχρονα, οριζόντια και κάθετα, κατά το έτος της πανδημίας. Αν δηλαδή δεν υπήρχε αυτό το «e» μπροστά από κάθε λέξη. Αν αυτό το e – δεν ήταν το κύμα που λέμε ότι είναι το 4^ο ή δεύτερη έκφανση του 3^ου κύματος.

Εμείς, εδώ στην Ελλάδα σε ποια θέση εκκίνησης είμαστε για αυτό το νέο κύμα; Από τα παραπάνω προκύπτει ότι είμαστε πολύ πίσω και έτσι είναι αλλά μήπως υπάρχει μέσα σε αυτή τη δίνη κάποια ευκαιρία;

Το ελληνικό κράτος μέσα στην πανδημία αποφάσισε να διανείμει επιδόματα επιβίωσης σε όλους τους εργαζόμενους ώστε να καλύψουν μέρος των απωλειών από το κλείσιμο των επιχειρήσεων. Διανέμει και στους επιχειρηματίες χρήματα, με ένα τρόπο, ώστε και αυτοί να κάλύψουν μέρος των ζημιών τους. Επίσης πάγωσε δόσεις δανείων, φόρων κλπ. Όλα αυτά όμως βασίζονται σε δανεισμό, σε παραγόμενο χρέος που μπορεί σε κάποιο άλλο μεταγενέστερο έτος να ζήσουμε τα ίδια όπως το 2010. Αυτό γιατί τα χρήματα αυτά είναι μη παραγωγικά, δίνονται χωρίς αντίκρυσμα επενδύσεις αλλά μόνο για να συντηρηθεί ο πληθυσμός. Προφανώς δεν αντιλογούμε σε αυτό.

1. Δεν μιλούμε όμως για την απώλεια σχολικών ωρών, πνευματικού κεφαλαίου, παραγωγικού κεφαλαίου που ο εγκλεισμός επιφέρει.
2. Δεν μιλούμε για την ψυχολογική μετάπτωση που σε πολύ λίγο χρόνο επιβλήθηκε και που πολλοί δεν μπορούν ακόμα να αναλύσουν και να ενσωματώσουν.
3. Δεν μιλούμε για το πόσοι εργαζόμενοι θα επιστρέψουν στις εργασίες τους μετά το τέλος της πανδημίας, δεν μιλούμε για το πόσες επιχειρήσεις θα επαναλειτουργήσουν.
4. Δεν μιλούμε για τι θα απογίνουν οι νέοι άνεργοι που θα προστεθούν στους πολλούς υφιστάμενους.
5. Δεν μιλούμε για το ποιες επενδύσεις, και από πού, μπορούν να βοηθήσουν τη χώρα στη νέα αυτή εποχή που έχουμε εισέλθει.
6. Δεν μιλούμε για τον πολίτη σε όλες τις εκφάνσεις του.
7. Δεν μιλούμε για την ποιοτική απαξίωση που από το 2010 και μέχρι σήμερα υφιστάμεθα ως κοινωνία.

Η πρόταση λοιπόν έχει ως εξής:

Γιατί να μην κατευθυνθούν κονδύλια από δημόσιες επενδύσεις (που δεν θα γίνουν λόγω πανδημίας) στην εκπαίδευση; Διαλέξεις, σεμινάρια, εντατικά και στιβαρά για όλο τον πληθυσμό (νέους, ενήλικες) ώστε όλοι να δούμε, την αρχή της νέας εποχής, να μάθουμε τεχνικά ή θεωρητικά  νέες μεθόδους – τάσεις που υπάρχουν ή εξελίσσονται τώρα σε όλες τις κοινωνίες. Ο καθένας στο πεδίο του και όλοι μαζί μαζικά να εισαχθούμε στις τελευταίες τάσεις που υπάρχουν και που θα καθορίσουν τα επόμενα ανθρώπινα, κοινωνικά και παραγωγικά χρόνια μας. Γιατί να μην εκμεταλλευθούμε τον χαμένο χρόνο καταπολεμώντας τον αναλφαβητισμό, εγγράμματο ή μη, κοινωνικό, ψυχολογικό ώστε να δυναμώσουμε ως κοινωνία για τις επόμενες μάχες ύπαρξης (παραγωγής, διανομής πλούτου) σε διεθνές επίπεδο. Η γνώση, η επιστημονική ενημέρωση θα μας δυναμώσει ακόμα και ως προσωπικότητες όχι μόνο ως επαγγελματίες. Η γνώση είναι η απόλυτη επένδυση που αποδίδει, τα μέσα εναλλάσσονται αλλά με γνώση ορίζονται.

Ακόμα και λίγα αποτελέσματα να έρθουν θα έχουμε πετύχει έστω την ψυχολογική στήριξη των ανθρώπων που το έχουν ανάγκη, θα έχουμε πετύχει να διατηρήσουμε την κοινωνικότητα, την αλληλεγγύη.

Θα ρωτήσει κάποιος πού και πώς αφού δεν έχουμε απαλλαγεί από την πανδημία. Σε αυτό μπορούμε να πούμε ότι όσοι διαθέτουν τα μέσα διαδικτυακά να παρακολουθούν τα σεμινάρια από το σπίτι τους, και όσοι δεν τα διαθέτουν μπορούν να πηγαίνουν σε σχολικές αίθουσες με τήρηση όλων των απαραίτητων μέτρων. Επίσης στην είσοδο των αιθουσών μπορούν να γίνονται τεστ ώστε να εντοπίζονται κρούσματα και εφόσον κάποιος το επιθυμεί, γιατί να μην εμβολιάζεται κιόλας. Μπορεί ακόμα όπως στήνονται υπαίθρια νοσοκομεία, να στήνονται υπαίθριες αίθουσες διδασκαλίας ώστε όλοι να ακούσουμε, να διαβάσουμε, να ρωτήσουμε, να απορρήσουμε και σιγά σιγά μέσα μας να διαμορφώσουμε το χωράφι της ψυχής μας πάνω στα ερωτήματα που τέθηκαν παραπάνω.

Το κόστος θα ρωτήσει κάποιος, πενιχρό είναι η απάντηση διότι η σχετική γνώση υπάρχει ενώ και ο απαραίτητος εξοπλισμός είναι υφιστάμενος (αίθουσες, μικρόφωνα).

Πρέπει νομίζω συλλογικά (με τον ελληνικό τρόπο του Δήμου) να επαναπροσδιοριστούμε, να επανακαθορίσουμε τον δεσμό που μας κρατά τόσους αιώνες ενωμένους και δυνατούς. Ξέρουμε πως τα δύσκολα είναι για εμάς το κίνητρο για τη δημιουργία, ήρθε η ώρα να το θυμηθούμε ξανά.

• Μανώλης Παπαδουράκης