Οι άνθρωποι μπορούν να κυβερνώνται και να παραμένουν ελεύθεροι, μόνο εάν κυβερνούν οι ίδιοι.
– Ζαν-Ζακ Ρουσσώ
Επανάληψη μήτηρ πάσης μαθήσεως: Άλλο δημοκρατία και άλλο κοινοβουλευτισμός. Όπως είναι γνωστό, στη χώρα μας οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται δημοκρατικά αλλά μέσω του κοινοβουλίου και των υποτιθέμενων αντιπροσώπων μας.
Ο κοινοβουλευτισμός ανήκει στην κατηγορία πολιτευμάτων των ολιγαρχικών πολτευμάτων και όχι της δημοκρατίας.
Τι θα σήμαινε όμως αν η Ελλάδα είχε ένα δημοκρατικό πολίτευμα; Ποιος θα λάμβανε τις αποφάσεις και με ποιο τρόπο; Μπορούν οι πολίτες να αποφασίζουν για σημαντικά και μεγάλα θέματα; Η πανδημία του COVID-19 μας προσφέρει μία εξαιρετική ευκαιρία να εξετάσουμε αυτό το ερώτημα, στο οποίο η απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι θετική.
Ας ξεχάσουμε λίγο αυτά που ξέρουμε. Ας βγάλουμε από το μυαλό μας τους δοτούς πολιτικούς που ελέγχονται από ύποπτα και ξένα κυκλώματα, που δεν έχουν καμία επαφή ή σχέση με την πραγματική κοινωνία και που εν τέλει ψηφίζουν για εμάς, χωρίς εμάς και εναντίον μας.
Η δημοκρατική πρακτική και θεωρία μας υπενθυμίζει πώς μπορεί ένας κυρίαρχος λαός να λαμβάνει αποφάσεις ελεύθερα και ακηδεμόνευτα, δίχως να βρίσκεται στο έλεος καμίας διεφθαρμένης και ανάξιας ελίτ. Σε μία δημοκρατική κοινωνία, το σώμα των πολιτών, ή ορθότερα η συνέλευσή τους, καλλιεργεί και αναπτύσσει ένα μοναδικό χαρακτηριστικό συμμετοχικής λήψης αποφάσεων. Πρόκειται για τις εφαρμοσμένες αρχές της ευθυκρισίας και της ευβουλίας. Είναι αυτό που μέχρι προσφάτως αποκαλούσαμε «σοφία του λαού» και που στα πλαίσια της δημοκρατικής μεταστοιχείωσης, είχε επιβιώσει από την αρχαιότητα στις τοπικές κοινωνίες της επαρχίας.
Σε μία δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων, προφανώς και δεν υπάρχουν διαμεσολαβητές, αντιπρόσωποι, βουλευτές και ειδικοί της πολιτικής τέχνης. Υπάρχουν ωστόσο ειδικοί για τα επιμέρους θέματα, όπως είναι τα ζητήματα άμυνας, εξωτερικής πολιτικής, παιδείας, υγείας, κτλ. Η δημοκρατία αναγνωρίζει τους ειδικούς και τους επιστήμονες καλώντας τους στην Εκκλησία του Δήμου, όχι όμως για να λάβουν αποφάσεις, αλλά για να συμβουλέψουν τους κυρίαρχους πολίτες. Αφού εκφρασθούν όλες οι απόψεις των ειδικών, ακόμα και οι αντικρουόμενες, οι πολίτες καλούνται να επιλέξουν ποια γνώμη θα υιοθετήσουν, κάνοντάς την πράξη και νόμο του κράτους.
Την ευθυκρισία οι δημοκρατίες την αποκαλούσαν «παιδεία», σε αντιδιαστολή με την τέχνη που αφορούσε το επάγγελμα του κάθε πολίτη.
Με αυτό τον τρόπο, οι πολίτες σε μια δημοκρατία αποφασίζουν αυτόνομα και αυτοδύναμα για τα μείζονα θέματα που τους απασχολούν. Αντιστοίχως, για το θέμα της πανδημίας, οι ειδικοί που θα παρουσιάζονταν ενώπιον του δήμου, δηλαδή οι λοιμωξιολόγοι, οι επιδημιολόγοι, οι οικονομολόγοι, οι κοινωνιολόγοι και εκπαιδευτικοί, θα παρέθεταν όλες τις πληροφορίες, προβαίνοντας σε σαφείς προτάσεις αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης και των επιπτώσεων αυτής.
Τον τελικό λόγο θα τον είχαν όμως οι πολίτες.
Το αν θα επιβάλλουμε στον εαυτό μας απαγόρευση κυκλοφορίας και ενημέρωση του κρατικού λεβιάθαν για τις μετακινήσεις μας, αν θα καταστείλουμε τα πολιτικά και ανθρώπινα δικαιώματά μας, αν θα καταστρέψουμε την οικονομία μας, διασώζοντας οικονομικά τους κλάδους που στηρίζουν σήμερα το καθεστώς, ή αν θα αρνηθούμε όλα τα παραπάνω επιλέγοντας ελεύθερα, πιο δίκαια και αποτελεσματικά μέτρα, θα ήταν κάτι που θα αποφασίζαμε εμείς οι ίδιοι.
Εμείς θα είχαμε αντιστοίχως και την ευθύνη για την κατάσταση του σημερινού καθημαγμένου συστήματος υγείας της πατρίδας μας. Και σίγουρα θα κάναμε κάτι γι’ αυτό. Σε κάθε περίπτωση τα όποια μέτρα, όσο σκληρά και αν ήταν, άπαξ και τα είχαν αποφασίσει οι ίδιοι πολίτες, τότε αυτά θα απολάμβαναν ευρείας αποδοχής και τήρησης, και συνεπώς αποτελεσματικότητας.
Όσο αποφασίζουν οι φερόμενοι αντιπρόσωποι του κοινοβουλευτισμού, τόσο θα λαμβάνονται αντιδημοκρατικά και απεχθή μέτρα. Και τόσο περισσότερο ο κόσμος θα αντιδράει σε αυτά.
Είναι δε ανησυχητικό ότι με τα μέτρα φίμωσης, λογοκρισίας, καταστολής και απαγόρευσης των δημοκρατικών λειτουργιών είναι αδύνατο για τους πολίτες να ελέγξουν τις πράξεις της κυβέρνησης και το κατά πόσο αυτές πράγματι εξυπηρετούν την κοινωνία. Με αυτό τον τρόπο ένα ασύδοτο και διαχρονικά διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα όπως το Ελληνικό, εκμεταλλεύεται την πανδημία για να μετεξελιχθεί σε κάτι ακόμα πιο ανεξέλεγκτο και σαφέστατα πιο επικίνδυνο.
Το βασικότερο όμως είναι ότι το σώμα των πολιτών έχει ως γνώμονα το συλλογικό καλό και συμφέρον, και βάσει αυτού δύναται να παίρνει αποφάσεις. Αυτό σημαίνει δημοκρατία. Στον κοινοβουλευτισμό και την ολιγαρχία οι βουλευτές και επαγγελματίες πολιτικοί δρουν με γνώμονα το προσωπικό τους όφελος, εκφράζοντας αποκλειστικά τα συμφέροντα που τους χρηματοδοτούν και τους υποκινούν.
Έτσι εξηγούνται οι χειμαζόμενες οικονομίες παγκοσμίως, οι κατεστραμμένες κοινωνίες, και η παράλληλη διόγκωση του χάσματος μεταξύ φτωχών και πλούσιων κρατών και πολιτών.
Η λύση λοιπόν στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα, είτε πρόκειται για υγειονομικές, περιβαλλοντικές, ή ιμπεριαλιστικές απειλές, δεν είναι προφανώς ο μεγαλύτερος αυταρχισμός και τα δρακόντεια μέτρα επιβολής τάξης και «πειθαρχίας» στην κοινωνία. Αντιθέτως, αυτό που χρειάζεται η ανθρωπότητα είναι περισσότερη δημοκρατία, ή μάλλον πραγματική δημοκρατία, έτσι ώστε να βρεθεί ο πολίτης στο επίκεντρο της πολιτικής και να αντιμετωπίζει η ίδια η κοινωνία τα προβλήματα και τις προκλήσεις της.
Στην οργουελική εποχή που βιώνουμε κατά την οποία το πολιτικό σύστημα συστρατεύται εναντίον μας, και καθώς τα κόμματα και οι πολιτευτές ανταγωνίζονται για το ποιος θα προτείνει τα σκληρότερα, πιο ολοκληρωτικά και ανελεύθερα μέτρα, οι πολίτες οργανωνόμαστε σε φορείς που υπερασπίζονται την ελευθερία και προάγουν την μετάβαση σε πολίτευμα πραγματικής δημοκρατίας.
Μάθε περισσότερα για το δ στο www.todelta.gr
- Σταύρος Καλεντερίδης