Του Παναγιώτη Μπαλακτάρη, δικηγόρος ΔΣΑ
Η Ευρώπη
Η Ευρώπη, ως γεωγραφικός χώρος, ταλανίσθηκε από πολέμους και αίμα. Σχεδόν σε κάθε πόλη που φιλοξενεί πλέον έναν οργανισμό της ΕΕ έλαβαν χώρα λυσσαλέες μάχες. Για την ακρίβεια, εξαιτίας αυτού του αιματηρού ιστορικού αποτυπώματος προκρίθηκαν ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις για την οικοδόμηση, εγκατάσταση και λειτουργία οργανισμών του κορμού που λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο συμβολισμός είναι ισχυρός. Εκεί που χύθηκαν ποταμοί αίματος για την πρωτοκαθεδρία στην ευρωπαϊκή ήπειρο τώρα δραστηριοποιούνται τα όργανα που διευκολύνουν(;) την εύρυθμη λειτουργία του μηχανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στις πρώτες δεκαετίες από τον σχηματισμό της ΕΟΚ το κλίμα ήταν φιλοευρωπαϊκό, με την έννοια της βούλησης των κρατών να αποτελέσουν μέλη αυτής της κοινότητας. Όλες σχεδόν οι χώρες της γεωγραφικής ευρωπαϊκής οικογένειας συνωστίζονταν στις θύρες της ΕΟΚ, προκειμένου να καλύψουν τα απαιτούμενα κριτήρια και να επιτύχουν την πολυπόθητη «σύγκλιση». Εξάλλου, τότε, τα χρήματα για την κυριολεκτική ανοικοδόμηση και την ανάπτυξη των κρατών που συμμετείχαν στο κοινό ευρωπαϊκό όραμα ήταν άφθονα. Αυτό λειτουργούσε και σαν δέλεαρ για τις άλλες χώρες που ήταν απέξω και επιθυμούσαν να γίνουν δεκτές σε κάποια διεύρυνση.
Όμως, το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης κατέρρευσε. Οι εμφανείς αιτίες είναι πολλές. Αρχικώς, η ολοκλήρωση επιχειρήθηκε ανορθόδοξα. Αντί να καταβληθούν προσπάθειες να επιτευχθεί σύγκλιση πολιτισμική και πολιτική, επιλέχθηκε η οικονομική σύγκλιση. Κι αυτή όμως με λάθος τρόπο. Ενώ πρώτα έπρεπε να εναρμονιστούν οι οικονομίες επί τη βάσει κάποιων κριτηρίων που θα σταθεροποιούσαν τις μεγάλες οικονομίες και θα ενίσχυαν τις μικρές, προκρίθηκε η λύση της νομισματικής ένωσης. Παρά τις ορατές τεράστιες οικονομικές ανισότητες που υπήρχαν όχι μόνο μεταξύ διαφορετικών κρατών, αλλά και μεταξύ των πολιτών εντός ενός και του αυτού κράτους, η ευρωπαϊκή ηγεσία – ελίτ αποφάσισε να προχωρήσει πάση θυσία, θυσιάζοντας την κανονικότητα.
Διένυσε, λοιπόν, η Ευρώπη μια διαδρομή με στρεβλές προϋποθέσεις και σαθρές βάσεις, οι οποίες είχαν να κάνουν μόνο με τις οικονομικές της δυνατότητες. Ήταν ευνόητο ότι, κάποια στιγμή που θα στέρευαν αυτές οι πηγές, θα άρχιζαν και οι δυσκολίες. Δυσκολίες που έφτασαν μέχρι και τον πυρήνα της σημασίας και της χρησιμότητας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Πλέον το κύμα του προβληματισμού και της αμφισβήτησης που ονομάζεται «ευρωσκεπτικισμός» έχει φουσκώσει. Κόμματα, κινήματα και λοιπά αποκόμματα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης έχουν καβαλήσει αυτό το ορμητικό κύμα και, χωρίς να αντιπροτείνουν κάτι ενωτικό, οδηγούν και οδηγούνται στην φυγόκεντρη πολιτική εκτόνωση.
Σήμερα, τα τεράστια ευρωπαϊκά πακέτα, με τα υπέρογκα κονδύλια που ήταν προς ανάθεση σε χώρες και κυβερνήσεις αποτελούν ανάμνηση. Σήμερα, ακόμη και οι θεσμικοί παράγοντες της ΕΕ αναγνωρίζουν το πρόβλημα. Σήμερα, από τους περίπου 510 εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες, ένα αξιοπρόσεκτο ποσοστό έχει γυρίσει την πλάτη σε αυτήν την ευρωπαϊκή οικογένεια.
Το μέλλον της
Την κρισιμότητα του χρόνου εκμεταλλευόμενος ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Ζαν Κλωντ Γιούνκερ, κατέθεσε πριν καιρό στα ευρωπαϊκά όργανα την αποκαλούμενη «Λευκή Βίβλο». Τις προτάσεις, δηλαδή, για το μέλλον της Ευρώπης. Στις 32 σελίδες αυτού του πονήματος ο κ. Γιούνκερ διαπιστώνει ότι η Ευρώπη κινδυνεύει και η Κομισιόν «βλέπει» πέντε πιθανούς μελλοντικούς δρόμους. Ο πρώτος είναι να μην αλλάξει τίποτε και να συνεχίσουν τα ευρωπαϊκά κράτη στην ίδια πορεία, πλην του Ηνωμένου Βασιλείου που αποχώρησε. Ο δεύτερος είναι να περιοριστεί η ΕΕ μόνο στο πλαίσιο μιας κοινής εσωτερικής αγοράς και σε ουδέν έτερο ζήτημα. Καμία σκέψη για οικονομική ολοκλήρωση και παραίτηση από την ιδέα της πολιτικής ενοποίησης. Τρίτο ενδεχόμενο η μετατροπή της μίας Ευρώπης σε μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων. Οι ισχυρές οικονομικά χώρες να διαχωριστούν από τις αδύναμες και «προβληματικές» ή η διάκριση αυτή να λάβει χώρα γεωγραφικά∙ διαφορετική αντιμετώπιση των χωρών του βορρά και διαφορετική αυτών του νότου. Ή ποιός ξέρει… Τέταρτος πιθανός δρόμος να παραβλέπουν τα κράτη μέλη τις διαφορές τους και να εστιάζουν στα σημαντικά. Για παράδειγμα, να βάλουν για λίγο στην άκρη τις νομισματικές ανεπάρκειες και να επικεντρωθούν σε κοινές δράσεις για την μετανάστευση κ.λπ. Ως πέμπτη πιθανότητα εξέλιξης των πραγμάτων στην Ευρώπη ο κ. Γιούνκερ αντιλαμβάνεται την μεγάλη συνεργασία. Ήτοι την μετεξέλιξη της Ευρώπης σε ένα ομοσπονδιακό κράτος, επιλογή που κατά τα φαινόμενα προτείνεται από την Κομισιόν.
Ανεξαρτήτως της εκτίμησης και της αξιολόγησης κάθε ενδεχομένου από τα παραπάνω διαφαινόμενα, γεγονός είναι ότι η κατάσταση δεν επιτρέπει ακροβασίες, διότι οι συνθήκες είναι δύσκολες. Και την αντικειμενικότητα αυτής της παρατήρησης δεν μπορεί να την μετριάσει ούτε η έμφυτη αισιοδοξία του κ. Γιούνκερ. Όμως, είναι πραγματικά αυτές οι μόνες λύσεις για το μέλλον της ευρωπαϊκής μας εστίας;
Η Δημοκρατία
Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα υποτίθεται ότι εδράζεται στη Δημοκρατία. Οι Ευρωπαίοι πολίτες ψηφίζουν κάθε πέντε χρόνια τους αντιπροσώπους που θα στείλουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Όμως και αυτοί – οι αντιπρόσωποι – λίγο έργο μπορούν να παράγουν, με δεδομένο ότι εκείνοι που κυρίως διοικούν είναι «οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών» (μια προσφιλής δημοσιογραφική φράση, που ίσως και να μην απέχει και πολύ από την πραγματικότητα). Επομένως, το ποιούς στέλνουμε οι πολίτες της Ευρώπης στην Ευρωβουλή σχετική αξία μπορεί να έχει. Αυτό που έχει σημασία, ωστόσο, προκαλώντας αρνητική εντύπωση είναι ότι στις προαναφερθείσες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις προκλήσεις του μέλλοντος για την ΕΕ δεν υπάρχει έστω αναφορά της λέξης «Δημοκρατία». Κι όμως, ο μηχανισμός που έχει την δύναμη να μάς βγάλει από τα αδιέξοδα είναι ακριβώς η εφαρμογή αυτής της έννοιας. Πώς; Καταρχάς, με την συμμετοχή. Η Δημοκρατία προϋποθέτει συμμετοχή και όχι αδράνεια. Πολίτης, ο οποίος έχει μάθει να συμμετέχει στις διαδικασίες που τον αφορούν, διεκδικεί και απαιτεί, όχι συντεχνιακά, αλλά ουσιαστικά. Έπειτα, η Δημοκρατία προϋποθέτει χορήγηση – από τους πολίτες – εντολής για διακυβέρνηση στους πολιτικούς. Επίσης, η Δημοκρατία απαιτεί έλεγχο εφαρμογής αυτής της εντολής, δηλαδή λογοδοσία. Και η λογοδοσία εκμηδενίζει την αυθαιρεσία στην άσκηση της πολιτικής. Πολλά, πάρα πολλά, μπορεί να γραφούν για το πόσα «κλειδιά» παρέχει η Δημοκρατία στην σύγχρονη εποχή και θα είναι αλήθεια. Αρκεί να την χρησιμοποιήσουμε. Αλλά για να την χρησιμοποιήσουμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα πρέπει να έχουμε μάθει να την εφαρμόζουμε στην πατρίδα μας. Είναι ορθότερη η άποψη ότι για να αλλάξουμε την Ευρώπη πρέπει, πρώτα, να αλλάξουμε την Ελλάδα. Το αντίστροφο είναι θνησιγενές και αποτυχημένο εγχείρημα, όπως και προσφάτως απεδείχθη.
Και είναι πραγματικά εύκολο να κάνουμε χρήση του «πυρηνικού όπλου» που λέγεται Δημοκρατία και που θα οδηγήσει σε εκ θεμελίων αλλαγή του πολιτικού συστήματος.
Μάθετε πώς: www.todelta.gr