Μια από τις πρώτες πληροφορίες που λαμβάνει ένας φοιτητής παιδαγωγικών τμημάτων είναι η αξιοποίηση των μαθημάτων της γλώσσας και ιστορίας ως προς την άσκηση εκπαιδευτικής πολιτικής του κράτους, στην Ελλάδα δε, της εκάστοτε κυβερνήσεως. Κάλλιστα θα μπορούσε ένας «κακόπιστος» να ισχυρισθεί ότι η εκπαιδευτική πολιτική αυτή έχει μεταλλαχθεί σε «ευρωπαϊκή πολιτική, λαμβάνοντας υπόψη ότι η συγγραφή νέων εκπαιδευτικών πακέτων, μεταξύ των οποίων η ιστορία και η γλώσσα* (θα σταθώ εδώ στο τέλος) χρηματοδοτείται κατά 75% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Η βαρύτητα των εν λόγω μαθησιακών αντικειμένων έγκειται στην παραγωγή, διατήρηση και αναπαραγωγή πολιτισμού.
Ειδικότερα δε η ιστορία, ως σχολικό μάθημα, θα έπρεπε να λειτουργεί ως το συνδετικό εκείνο στοιχείο μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος, μέσα από το οποίο σφυρηλατείται η εθνική και πολιτισμική ταυτότητα του Ελληνισμού με αγάπη προς την πατρίδα, χωρίς μισαλλοδοξίες και ρητορικές μίσους, αλλά παράλληλα ιστορική αυτογνωσία. Η μοναδική «γοητεία» της ιστορίας απαντάται στην ενίσχυση της συλλογικής μνήμης, αλλά και συνάμα στην επούλωση των «τραυμάτων» από απεχθή ή διχαστικά γεγονότα που σημαδεύουν μια κοινωνία, ένα έθνος, όπως π.χ. οι εμφύλιοι πόλεμοι, γενοκτονίες κτλ. Δυστυχώς τέτοια γεγονότα τείνουν συχνά να εισέρχονται σε ιστορική «λήθη», δίχως να έχει επιτελεστεί πρωτίστως η απαραίτητη (αυτό)κριτική, απόδοση «ευθυνών» από ηθικής πλευράς, αλλά και αναστοχασμός όσον αφορά την ανάγκη εθνικής ομοψυχίας, δημοκρατικής και ανθρωπιστικής συνείδησης.
Στην ίδια «τραγωδία» πρωταγωνιστής και το σύγχρονο πολιτικό κατεστημένο της Ελλάδος, το οποίο όχι μόνο δεν πράττει ως όφειλε, αλλά εντούτοις κινείται σε «θολά νερά». Διαβάζοντας ένας πολίτης το ΦΕΚ με Αριθμό Φύλλου 2020 (03.06.19), θα διαπιστώσει, έκπληκτος ίσως ότι «η υιοθέτηση της ιστορικής οπτικής με προσέγγιση στο εθνικό παρελθόν επιτρέπει την ιστορικοποίηση της συλλογικής ταυτότητας και τη αναγνώριση της ετερότητας εκτός αλλά και εντός του έθνους κράτους». Μεταξύ των στοιχείων ετερότητας συγκαταλέγεται και η γλώσσα, εθνοτικές ομάδες… Τα συμπεράσματα δικά σας… Επιπλέον στο ζήτημα των γενοκτονιών τονίζει τους κινδύνους που εγκυμονεί η διατύπωση ηθικών κρίσεων για το παρελθόν, θέση απαράδεκτη, αν όχι επαίσχυντη, εάν αναλογιστούμε την γενοκτονία που υπέστη ο Ελληνισμός του Πόντου αλλά και της Μ. Ασίας. Έτσι, τα σχολικά εγχειρίδια της ιστορίας, επιδιδόμενα σε μια αδιάκοπη γεγονοτολογία, «βομβαρδισμό» με επιφανειακά, συχνά δε «άχρηστα» για τον μαθητή, ιστορικά στοιχεία, όχι μόνο δεν ενθαρρύνουν την υγιή καλλιέργεια της συλλογικής μνήμης, αλλά αντιθέτως προσπαθούν να την διαβρώσουν, μέσω της επιδερμικής ενασχόλησης ή πλήρους απόκρυψης, σημαντικότατων ιστορικών ζητημάτων για τον Ελληνισμό. Μέσω της ιστορικής λήθης ή αλλιώς επιλεκτικής ιστορικής μνήμης, η αλλοτρίωση της εθνικής ταυτότητας φαντάζει αναπόφευκτη.
Υπό τις υπάρχουσες συνθήκες λοιπόν καθίσταται απαραίτητη η αναδιαμόρφωση του σχολικού μαθήματος της ιστορίας, ώστε η ελληνική εθνική και πολιτισμική ταυτότητα να συνεχίσει να αποτελεί συνδετικό στοιχείο της κοινωνίας μας αλλά και σημείο αναφοράς. Η μάχη αυτή θα πρέπει να δοθεί πάνω σε συγκεκριμένα ιστορικά ζητήματα του Ελληνισμού, αλλά και της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων και της ΝΑ Μεσογείου, ως απόρροια της ιδιαίτερης γεωγραφικής θέσης που κατέχει η πατρίδα μας.
Ενδεικτικά θα αναφέρω κάποια ιστορικά ζητήματα που χρήζουν ριζικής αναδιαμόρφωσης στην διδασκαλία της ιστορίας, με γνώμονα την ενίσχυση της συλλογικής μνήμης αλλά και την επούλωση των συλλογικών «πληγών».
- Φιλική Εταιρεία: Δομή, Οργάνωση και Λειτουργία, Θέσεις, Σκοπός.
- Εμφύλιοι πόλεμοι της περιόδου 1821-27 και 1946-49: Συνέπειες για την Ελλάδα και την κοινωνία – Ξένος Παράγοντας
- Καποδίστριας: Προσωπικότητα, Έργο, Δολοφονία (φυσική και πολιτική).
- Γενοκτονία Ελληνισμού του Πόντου και Μ. Ασίας: Η διεθνοποίηση και αναγνώριση της γενοκτονίας θα αποκτήσει άλλη δυναμική αν ριζωθεί βαθιά στην συλλογική ιστορική συνείδηση.
- Μακεδονικό ζήτημα** : Ιστορικότητα του ζητήματος, Εθνικοί Κίνδυνοι (Εθνότητα-Γλώσσα) – Αλυτρωτισμός
Η πρόταση όσον αφορά τις διαδικασίες εκκίνησης είναι απλή, συλλογική και δημοκρατική:
- Διαβούλευση και κατάρτιση μιας λίστας με τα σημαντικότερα ιστορικά ζητήματα του Ελληνισμού.
- Πρόταση για αντικατάσταση των ενδοσχολικών εξετάσεων στο μάθημα της ιστορίας με ομαδικές εργασίες πάνω στα επιλεγμένα ζητήματα.
- Σύσταση επιτροπής από ανάλογο επιστημονικό προσωπικό, το οποίο θα εργαστεί πάνω σε αυτά τα ζητήματα καταθέτοντας ένα τελικό σχέδιο.
- Προβολή του σχεδίου αυτό στον δημόσιο λόγο, διαβούλευση με πολίτες στις περιφέρειες.
- Συγκέντρωση υπογραφών στήριξης του σχεδίου από πολίτες, με έναν ελάχιστο αντικειμενικό στόχο π.χ. 200.000 υπογραφές.
- Κοινοποίηση του σχεδίου και της ανάλογης στήριξης στα ΜΜΕ , την ΠτΔ και το Υπουργείο Παιδείας, με απαίτηση εναρμόνισης πάνω στο σχέδιο.
Το τέλος της ιστορίας (Fukuyama), όπως διατείνονταν ο νεοφιλελευθερισμός, δεν ήρθε ποτέ.
Αντιθέτως η «σύγκρουση των πολιτισμών» (Huntington) είναι εδώ και το πολιτικό μας σύστημα, επ’ αφορμής και των 200 χρόνων από την Εθνική Επανάσταση, θυμίζει ορχήστρα που «φαλτσάρει» επικίνδυνα.
Σημειώσεις:
*καλώ τους αναγνώστες του άρθρου να μελετήσουν το εγχειρίδιο γλωσσικής διδασκαλίας της Γ’ Γυμνασίου και πολλά από τα κείμενα του ώστε να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα..: http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/pdf/8547/5201/21-0148-02_Neoelliniki-Glossa_G-Gymnasiou_Vivlio-Mathiti/
** χρησιμοποιώ τον όρο Μακεδονικό Ζήτημα δανειζόμενος τον από τον αείμνηστο Σ. Καργάκο.
- Γ.Κ.